Gweld os ydych chi’n gymwys i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth (ESA)
Efallai y gallwch gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth (ESA) os ydych chi'n cael anhawster gweithio oherwydd eich bod yn sâl neu'n anabl. Gelwir hyn yn cael 'gallu cyfyngedig i weithio'.
Coronafirws - os ydych chi wedi cael eich effeithio
Bydd gennych allu cyfyngedig i weithio ac ni fydd angen i chi ddarparu nodyn ffit os yw unrhyw un o'r canlynol yn berthnasol:
- rydych chi neu'ch plentyn yn meddwl bod gennych coronafirws neu eich bod yn gwella ohono
- rydych chi neu'ch plentyn yn hunan-ynysu oherwydd ichi ddod i gysylltiad â rhywun a allai fod â coronafirws
- mae GIG wedi dweud wrthych chi am aros gartref am o leiaf 12 wythnos oherwydd eich bod mewn risg uchel o salwch difrifol os ydych chi'n cael coronafirws
- dywedwyd wrthych am aros mewn cwarantîn ar ôl dychwelyd o dramor
Gallwch gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth ar yr un pryd â budd-daliadau eraill fel Taliad Annibyniaeth Bersonol (PIP).
Fel rheol ni allwch gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth ar yr un pryd â Lwfans Ceisio Gwaith (JSA) neu Gymorth Incwm.
Os ydych chi'n gyflogedig ond na allwch weithio, byddwch fel arfer yn cael Tâl Salwch Statudol (SSP) gan eich cyflogwr am 28 wythnos. Ni allwch gael SSP ac Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth ar yr un pryd, ond gallwch gychwyn eich cais ESA hyd at 3 mis cyn i'ch SSP ddod i ben. Mae'n werth hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn gynnar felly bydd eich taliadau'n cychwyn cyn gynted â phosibl.
Gallwch gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth os ydych chi'n hunangyflogedig - mae'r broses ymgeisio'r un peth.
I hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth rhaid i chi:
- bod yn 16 oed neu'n hŷn
- bod o dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth - gwiriwch eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth ar GOV.UK.
- yn byw yng Nghymru, Lloegr neu'r Alban
Dim ond ychydig o waith y gallwch chi ei wneud wrth i chi gael ESA - gwiriwch pa waith y gallwch chi ei wneud wrth gael ESA.
Gwiriwch pa fath o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth y gallwch ei hawlio
Gelwir y math o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth y gall y mwyafrif o bobl ei hawlio yn Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth 'arddull newydd'.
Ni allwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd os ydych chi'n cael, neu wedi stopio cael budd-dal premiwm anabledd difrifol (SDP) yn ddiweddar.
Os ydych chi wedi bod yn cael premiwm anabledd difrifol, gallwch wneud cais am yr hen fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn lle.
Os dylech fod wedi bod yn cael SDP ond nad yw wedi'i gynnwys yn eich budd-daliadau, cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf.
Gwiriwch a ydych wedi bod yn cael premiwm anabledd difrifol
Efallai y cewch bremiwm anabledd difrifol gyda:
- Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm
- Lwfans Cyflogaeth a Chymorth sy'n gysylltiedig ag incwm
- Cymorth Incwm
- Budd-dal Tai
Gwiriwch eich llythyr dyfarnu budd-dal i weld a ydych chi'n cael premiwm anabledd difrifol - fel arfer mae'n dweud eich bod chi'n ei gael “oherwydd eich bod chi'n anabl iawn”.
Ni allwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd os ydych chi'n cael budd-dal gyda phremiwm anabledd difrifol.
Ni allwch hefyd hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd os gwnaethoch roi'r gorau i gael budd-dal gyda phremiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf a gallwch barhau i gael premiwm anabledd difrifol. Gwiriwch a allwch gael premiwm anabledd difrifol ar GOV.UK.
Cysylltwch â'ch Cyngor ar Bopeth agosaf os ydych chi'n cael budd-dal anabledd o wlad yn yr UE, Norwy, y Swistir, Gwlad yr Iâ neu Liechtenstein.
Gwiriwch a allwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd
Rhaid eich bod wedi cwrdd ag amodau Yswiriant Gwladol am 2 flynedd dreth - yn 2020 y blynyddoedd treth yw 2017-18 a 2018-19.
Gallwch wirio'ch cofnod Yswiriant Gwladol ar GOV.UK. Bydd yn dweud a oes gennych 'flwyddyn lawn' o gyfraniadau, ac os daw hyn o gredydau cyflogaeth, hunangyflogaeth neu Yswiriant Gwladol.
Efallai bod gennych gredydau Yswiriant Gwladol i lenwi bylchau yn eich taliadau. Er enghraifft, os oeddech chi'n cael budd-daliadau oherwydd nad oeddech chi'n gweithio neu oherwydd eich bod chi'n sâl.
Er mwyn cwrdd â'r amodau Yswiriant Gwladol, bydd angen i chi gael blwyddyn lawn o gyfraniadau ar gyfer y ddwy flynedd dreth. Rhaid bod gennych chi naill ai:
- dwy flynedd lawn o gyflogaeth neu hunangyflogaeth
- 1 flwyddyn lawn o gyflogaeth neu hunangyflogaeth a'r flwyddyn lawn arall o gredydau Yswiriant Gwladol
Os nad ydych yn credu eich bod yn cwrdd â'r amodau Yswiriant Gwladol neu na allwch wirio'ch cofnod Yswiriant Gwladol, dylech barhau i wneud cais am Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd. Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn gwirio'ch cofnod Yswiriant Gwladol fel rhan o'ch cais.
Hyd yn oed os nad ydych chi'n gymwys i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd, efallai y byddwch chi'n dal i gael credydau Yswiriant Gwladol os oes gennych chi allu cyfyngedig i weithio. Gallai hyn eich helpu i fod yn gymwys i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth yn y dyfodol. Os oes gennych bensiwn, gallai hefyd ychwanegu at eich cyfraniadau.
Os gallwch chi a'ch partner hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd, dylech wneud hawliadau ar wahân.
Sut i hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd
Os ydych chi'n gymwys i gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd, fel arfer bydd yn rhaid i chi wneud cais ar-lein.
Darganfyddwch sut i hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth arddull newydd.
Gwiriwch a allwch hawlio'r hen fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth
Dim ond os ydych chi wedi bod yn cael budd-dal gyda SDP y gallwch chi hawlio'r hen fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth. Efallai y gallwch gael:
-
Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth ‘cysylltiedig ag incwm’ - os nad ydych yn derbyn incwm neu ag incwm isel
- Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth ‘yn seiliedig ar gyfraniadau’ - os ydych chi wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
Dim ond unwaith y mae'n rhaid i chi wneud cais am yr hen fathau o Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth. Pan fyddwch chi'n gwneud cais, byddant yn gwirio a allwch chi gael 1 neu'r ddau fath.
Gwiriwch a allwch hawlio Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy'n gysylltiedig ag incwm
I gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy'n gysylltiedig ag incwm:
- rhaid bod gennych ddim incwm o gwbl neu incwm isel
- rhaid bod gennych lai na £16,000 mewn cynilion
- rhaid i chi beidio â bod yn 'ddarostyngedig i reolaeth fewnfudo' - gwiriwch a ydych chi'n destun rheolaeth fewnfudo
- os ydych chi'n byw gyda phartner, rhaid iddyn nhw weithio llai na 24 awr bob wythnos
Os ydych chi'n byw gyda'ch partner, bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn ychwanegu eich incwm a'ch cynilion at ei gilydd.
Os ydych chi mewn addysg llawn amser, dim ond os ydych chi hefyd yn cael Lwfans Byw i'r Anabl (DLA), Taliad Annibyniaeth Bersonol (PIP) neu Daliad Annibyniaeth y Lluoedd Arfog (AFIP) y gallwch chi gael Lwfans Cyflogaeth a Chefnogaeth sy'n gysylltiedig ag incwm.